تفکر طراحی (Design thinking) رویکردی انسان محور به نوآوری

تفکر طراحی (Design thinking) یک چارچوب حل مسئله است که کاربران را در مرکز فرآیند نوآوری قرار می‌دهد. این رویکرد، خلاقیت، همکاری و تجربه‌گرایی را برای حل مسائل پیچیده تشویق می‌کند. باتوجه به استقبال روزافزون شرکت‌های جهانی نظیر اپل، گوگل و IBM از تفکر طراحی، این رویکرد به یکی از کلیدی‌ترین روش‌های ایجاد نوآوری و توسعه تبدیل شده است. در ادامه با مراحل و اصول این روش بیشتر آشنا خواهیم شد.

دوره‌های آموزشی آکادمی چابک

با تخفیف‌های ویژه آکادمی چابک، یادگیری را شروع کنید!

مشاهده دوره‌ها

پیشینه و تاریخچه تفکر طراحی

تفکر طراحی ریشه در حوزه طراحی صنعتی دارد و نخستین بار در دهه ۱۹۶۰ میلادی به‌عنوان روشی برای حل مسائل پیچیده مطرح شد. در دهه ۱۹۹۰، شرکت IDEO و طراحان مشهوری همچون تیم براون (Tim Brown) این رویکرد را توسعه دادند و آن را از سطح طراحی محصول به چارچوبی برای حل مسئله در کسب‌وکارها، آموزش و خدمات عمومی گسترش دادند. امروزه تفکر طراحی به‌عنوان رویکردی جهانی شناخته می‌شود که فراتر از طراحی محصول، به بهبود فرآیندها، تجربه مشتری و نوآوری سازمانی کمک می‌کند.

تفکر طراحی چیست؟

تفکر طراحی به زبان ساده یعنی قرار دادن خود به‌جای کاربر و تلاش برای درک نیازها و مشکلات او. این رویکرد از روش‌های خلاقانه و تجربی استفاده می‌کند تا بهترین راه‌حل‌ها برای رفع مشکلات کاربران به‌دست آید. در واقع، تفکر طراحی به شما کمک می‌کند تا به‌جای تمرکز بر محصولات، به نیازهای واقعی کاربران بپردازید.

جهت ذکر مثال برای تفکر طراحی می‌توانیم به طراحی گوشی‌های هوشمند اشاره کنیم.

شرکت‌هایی مانند اپل با استفاده از این رویکرد توانسته‌اند محصولاتی تولید کنند که به‌طور واقعی نیازهای کاربران را برآورده کنند. به‌عنوان نمونه، آیفون با طراحی کاربرپسند و ساده‌ای که دارد، نه‌تنها زیباست بلکه استفاده از آن نیز برای کاربران آسان و لذت‌بخش است.

اصول کلیدی تفکر طراحی Design thinking به‌صورت خلاصه به‌شرح زیر است:

• همدلی (Empathize)
• تعریف (Define)
• ایده‌پردازی (Ideate)
• نمونه‌سازی (Prototype
• آزمودن (Test)

مراحل تفکر طراحی چیست؟

شامل پنج (یا شش) مرحله کلیدی است که به تیم‌ها کمک می‌کند تا بااستفاده از یک رویکرد کاربرمحور به بهترین راه‌حل‌های ممکن دست یابند. مراحل تفکر طراحی به‌شرح زیر هستند:

۱. همدلی (Empathize)

اولین مرحله از تفکر طراحی، همدلی با کاربران است. در این مرحله باید نیازها، انگیزه‌ها و مشکلات کاربران را به‌خوبی درک کنید. ابزارهایی مانند مصاحبه‌ها، نظرسنجی‌ها و تکنیک‌های مشاهده می‌توانند در این مسیر به شما کمک کنند. هدف این است که با قرار دادن خود در جایگاه کاربر، بتوانید به‌طور عمیق‌تری به مشکلات آن‌ها پی ببرید.

۲. تعریف (Define)

پس از مرحله همدلی، باید مشکل یا نیاز کاربر را به‌صورت واضح تعریف کنید. در این قسمت باید اطلاعات جمع‌آوری‌شده از کاربران را تحلیل کرده و به یک بیانیه مسئله دقیق می‌رسید. این بیانیه به شما کمک می‌کند تا با وضوح بیشتری بر چالش اصلی تمرکز کنید و مراحل بعدی طراحی را هدایت کنید.

۳. ایده‌پردازی (Ideate)

در این مرحله از تفکر طراحی، تیم‌ها شروع به طوفان فکری می‌کنند و ایده‌های جدید و خلاقانه‌ای برای حل مشکل تعریف‌شده ارائه می‌دهند. این بخش شامل مشارکت فعال اعضای تیم از بخش‌های مختلف سازمان است تا با هم‌فکری و ترکیب ایده‌ها به راه‌حل‌های نوآورانه برسند.

۴. نمونه‌سازی (Prototype)

پس از ایده‌پردازی، باید مدل‌های اولیه از راه‌حل‌ها را ایجاد کنید. این مدل‌ها می‌توانند به‌صورت فیزیکی یا دیجیتالی باشند و هدف اصلی از آن‌ها تست مفاهیم و ارزیابی ایده‌های مختلف است.

۵. تست (Test)

در این مرحله، نمونه‌ها با کاربران واقعی آزمایش می‌شوند تا بازخوردهای دقیق و واقعی از آن‌ها دریافت شود. این بازخوردها به تیم کمک می‌کند تا راه‌حل‌ها را پیش از پیاده‌سازی نهایی بهبود بخشند. تفکر طراحی تأکید دارد که تست و آزمایش باید یک فرآیند مداوم باشد تا نتایج نهایی به بهترین شکل ممکن حاصل شوند.

۶. تکرار (Iterate)

این مرحله اختیاری است اما در بسیاری از پروژه‌های تفکر طراحی، بازگشت به مراحل قبلی برای بهبود راه‌حل نهایی ضروری می‌شود. در فرآیند تکرار، بااستفاده از بازخوردهای دریافت‌شده، بهینه‌سازی بیشتری در راه‌حل‌ها صورت می‌گیرد تا به نتایج بهتر و کارآمدتر دست یابید.

ابزارها و تکنیک‌های کاربردی در تفکر طراحی

هر مرحله از Design Thinking ابزارهای خاص خود را دارد که به تیم‌ها در اجرای بهتر فرآیند کمک می‌کند:

• مرحله همدلی (Empathize): پرسونا (Persona)، نقشه همدلی (Empathy Map)، نقشه سفر مشتری (Customer Journey Map).
• مرحله تعریف (Define): بیانیه مسئله (Problem Statement)، تحلیل ذی‌نفعان.
• مرحله ایده‌پردازی (Ideate): طوفان فکری (Brainstorming)، روش SCAMPER، نقشه ذهنی (Mind Mapping).
• مرحله نمونه‌سازی (Prototype): وایرفریم (Wireframe)، پروتوتایپ دیجیتال یا فیزیکی.
• مرحله تست (Test): تست کاربردپذیری (Usability Testing)، بازخورد مستقیم کاربران.

ماهیت کاربرمحور تفکر طراحی یعنی چی؟

تفکر طراحی به شدت حول محور همدلی و درک عمیق از نیازهای کاربران می‌چرخد. این رویکرد نه‌تنها به‌دنبال ایجاد محصولات و خدمات نوآورانه است، بلکه هدف آن اطمینان از این است که این محصولات و خدمات به‌طور واقعی برای کاربران مفید و کاربردی باشند. این تغییر نگرش از رویکرد سازمان‌محور به کاربرمحور، یکی از اصول کلیدی موفقیت تفکر طراحی در صنایع مختلف است.

آشنایی با مزایای تفکر طراحی جهت نوآوری

مزایای تفکر طراحی عبارتند از:

۱. ترویج خلاقیت و نوآوری

تفکر طراحی محیطی خلاقانه ایجاد می‌کند که در آن تمامی اعضای تیم می‌توانند مشارکت فعال داشته باشند و ایده‌های خود را به اشتراک بگذارند. همین مساله موجب بالا رفتن میزان خلاقیت کارکنان می‌شود.

۲. حل مسئله به‌صورت کاربرمحور

از آنجا که تفکر طراحی بر پایه نیازهای کاربران استوار است، راه‌حل‌های ارائه‌شده بر اساس نیازهای واقعی آن‌ها شکل می‌گیرند. این باعث می‌شود که راه‌حل‌ها احتمال بیشتری برای موفقیت داشته باشند زیرا مستقیماً از مشکلات و نیازهای کاربران نشأت می‌گیرند.

۳. کاهش ریسک‌ها

یکی از ویژگی‌های کلیدی تفکر طراحی، امکان آزمایش و تکرار در مرحله نمونه‌سازی است. با انجام تست‌های مکرر قبل از تولید نهایی، ریسک شکست پروژه کاهش یافته و احتمال دستیابی به نتایج موفقیت‌آمیز افزایش می‌یابد.

۴. تشویق به همکاری

تفکر طراحی با دخیل کردن اعضای مختلف از بخش‌های سازمان در مراحل اولیه، به همکاری و هم‌فکری بهتر بین تیم‌ها منجر می‌شود.

کاربرد تفکر طراحی در کسب‌وکار و فناوری

کاربردهای تفکر طراحی به مانند زیر هستند:

• توسعه محصول

شرکت‌ها از تفکر طراحی برای توسعه محصولات کاربرپسند استفاده می‌کنند که سطح رضایت کاربران را افزایش می‌دهد.

• طراحی خدمات

صنایع خدماتی نیز از تفکر طراحی بهره می‌گیرند تا تجربه‌های مشتری را بهبود بخشند و مسائل پیچیده مرتبط با خدمات را حل کنند.

• تحول دیجیتال

شرکت‌های فناوری از تفکر طراحی برای نوآوری در توسعه نرم‌افزار، طراحی UX/UI و حتی راه‌حل‌های مبتنی‌بر هوش مصنوعی استفاده می‌کنند.

کاربرد تفکر طراحی در صنایع مختلف

تفکر طراحی فقط در فناوری و توسعه محصول کاربرد ندارد، بلکه می‌تواند در حوزه‌های گسترده‌تری اثرگذار باشد:

• آموزش: بهبود روش‌های تدریس و طراحی دوره‌های آموزشی کاربرمحور.
• سلامت: طراحی خدمات درمانی و ابزارهای پزشکی متناسب با تجربه بیماران.
• خدمات عمومی: بهبود فرآیندهای دولتی و طراحی سیاست‌هایی که زندگی شهروندان را آسان‌تر می‌کنند.
• مدیریت سازمانی: افزایش همکاری تیم‌ها و طراحی فرآیندهای کارآمدتر.

محدودیت‌ها و چالش‌های تفکر طراحی

با وجود مزایای بسیار، تفکر طراحی بدون چالش نیست. برخی از محدودیت‌های آن عبارتند از:

1. زمان‌بر بودن فرآیند همدلی و جمع‌آوری داده.
2. نیاز به همکاری چند تیم و منابع مختلف که در برخی سازمان‌ها دشوار است.
3. امکان ایجاد ایده‌های زیاد که انتخاب بهترین آن‌ها را پیچیده می‌کند.

با این حال، آگاهی از این محدودیت‌ها به تیم‌ها کمک می‌کند تا از تفکر طراحی در شرایط مناسب و با برنامه‌ریزی دقیق استفاده کنند.

نمونه‌های واقعی از تفکر طراحی در عمل

• Airbnb: این شرکت با استفاده از تفکر طراحی تجربه رزرو آنلاین را متحول کرد و توانست به یکی از موفق‌ترین پلتفرم‌های گردشگری تبدیل شود.
• Spotify: با بهره‌گیری از این رویکرد، رابط کاربری و سیستم شخصی‌سازی موسیقی را بر اساس نیاز کاربران طراحی کرده است.
• Nike: در طراحی کفش‌ها و محصولات ورزشی، همواره تفکر طراحی و توجه به نیازهای واقعی ورزشکاران را در اولویت قرار داده است.

این نمونه‌ها نشان می‌دهد که تفکر طراحی تنها مختص صنایع فناوری نیست، بلکه در هر حوزه‌ای که نیاز به نوآوری وجود دارد، قابل استفاده است.

ترندهای جدید تفکر طراحی در سال‌های 2024 و 2025

1. ترکیب با هوش مصنوعی: استفاده از AI برای تحلیل بهتر داده‌های کاربران و شناسایی نیازهای پنهان.
2. طراحی پایدار (Sustainable Design): توجه به مسائل محیط‌زیستی و اجتماعی در فرآیند طراحی.
3. تجربه کاربری پیشرفته (Advanced UX): بهره‌گیری از واقعیت افزوده (AR) و واقعیت مجازی (VR) در طراحی خدمات و محصولات.

سخن پایانی

تفکر طراحی همچنان در حال تکامل است و می‌تواند در صنایع مختلف مقیاس‌پذیر شود تا به چالش‌های جدیدی پاسخ دهد. این رویکرد در کسب‌وکارهای مدرن به‌عنوان یک ابزار کلیدی برای نوآوری و بهبود تجربه کاربران به‌کار گرفته می‌شود. همچنین، شرکت‌ها می‌توانند با شرکت در دوره تفکر طراحی، با اصول و مراحل این رویکرد آشنا شوند و آن‌را به‌طور مؤثر در فرآیندهای خود پیاده‌سازی کنند تا همواره در مسیر نوآوری قرار بگیرند.

اگر شما نیز به مباحث تفکر طراحی علاقه‌مند هستید، می‌توانید در دوره‌های آکادمی چابک شرکت کنید. دوره‌های آکادمی چابک توسط بهترین اساتید ارائه می‌شوند و تمامی اطلاعات 2024 در این حوزه به شما آموزش داده می‌شود. برای کسب اطلاعات با ما تماس بگیرید.

پرسش‌های متداول درباره تفکر طراحی

منابع​

ideascale.com