آشنایی با روشهای LIFO و FIFO در مدیریت موجودی و قیمتگذاری
برای مدیریت موجودی در بیزینسهای کوچک و بزرگ، تکنیکهای متنوعی وجود دارد که هرکدام میتوانند مسیر مالی و عملیاتی کسبوکار را بهطور مستقیم تحت تأثیر قرار دهند. این تکنیکها فقط در اعداد و ارقام خلاصه نمیشوند؛ بلکه بر نحوه گردش کالا، سرعت پاسخگویی به مشتری، جلوگیری از خواب سرمایه و حتی تصویر کلی برند در بازار اثر میگذارند. LIFO و FIFO دو نمونه شناختهشده از این روشها هستند که نهتنها شیوه خروج کالا از انبار را تعیین میکنند، بلکه در تعیین قیمت تمامشده، میزان سود، و حتی حجم مالیات پرداختی نقش مهمی دارند.
LIFO و FIFO چیست؟
برای شروع، بهتر است با تعریف پایه این دو روش آشنا شویم.
فایفو چیست؟
FIFO (First In, First Out) یا همان «اولین صادره از اولین وارده» به این معناست که کالایی که زودتر وارد انبار شده، زودتر هم فروخته یا مصرف میشود. برای مثال در یک فروشگاه مواد غذایی، شیرهایی که تاریخ قدیمیتر دارند در قفسه جلوتر قرار میگیرند تا زودتر به فروش برسند.
لایفو چیست؟
LIFO (Last In, First Out) یا «آخرین صادره از آخرین وارده» دقیقاً برعکس است. یعنی آخرین کالاهایی که وارد انبار شدهاند، زودتر خارج میشوند. این روش در دنیای واقعی کالاهای فیزیکی کمتر کاربرد عملی دارد، اما در محاسبات حسابداری و برخی صنایع خاص (مثل نفت یا معادن) به دلایل مالیاتی استفاده میشود.
به تعریفی سادهتر، تفاوت اصلی فایفو و لایفو در ترتیب مصرف موجودیهاست و این ترتیب، اثر مستقیمی بر قیمت تمامشده کالا، سود خالص و حتی مالیات شرکتها میگذارد.
اهمیت فایفو و لایفو چیست؟
تصور کنید قیمت خرید مواد اولیه شما در حال افزایش است. در روش فایفو، موجودیهای قدیمیتر با قیمت پایینتر بهعنوان هزینه شناسایی میشوند، در نتیجه سود بیشتری در صورتهای مالی دیده میشود (و البته مالیات بیشتری هم باید پرداخت شود).
اما در روش لایفو، هزینه کالاها بر اساس آخرین قیمتهای خرید محاسبه میشود که معمولاً بالاتر است، در نتیجه سود گزارششده کمتر و مالیات پرداختی نیز کمتر خواهد بود.
به همین دلیل، انتخاب بین این دو روش روی سیستم مالی، سیاست قیمتگذاری، و حتی تصمیمات سرمایهگذاری کسبوکار شما اثرگذار است. در واقع این انتخاب میتواند باعث جذب یا دفع سرمایهگذاران، تغییر در استراتژی فروش، و حتی تنظیم موجودی کالا بر اساس پیشبینی بازار شود.
لایفو و فایفو در انبارداری چیست؟
در انبارداری، روش فایفو و لایفو و میانگین سه شیوه رایج ارزیابی موجودی محسوب میشوند.
روش فایفو برای کالاهای فاسدشدنی یا دارای تاریخ انقضا مناسبتر است، چون جریان فیزیکی واقعی کالا را بهتر منعکس میکند. روش لایفو بیشتر یک ابزار حسابداری است که با جریان فیزیکی واقعی کالاها همخوانی ندارد، اما میتواند در شرایط خاص اقتصادی مفید باشد.
مثال برای فایفو و لایفو
فرض کنید انبار شما ۲۰۰ واحد کالا دارد:
- ۱۰۰ واحد را ۱۰ دلار خریدهاید
- ۱۰۰ واحد دیگر را ۲۰ دلار خریدهاید
اگر بخواهید ۱۰۰ واحد بفروشید:
- در فایفو، هزینه فروش = ۱۰۰ × ۱۰ دلار = ۱,۰۰۰ دلار
- در لایفو، هزینه فروش = ۱۰۰ × ۲۰ دلار = ۲,۰۰۰ دلار
نتیجهاش چه میشود؟
سود در لایفو کمتر خواهد بود، اما مالیات پرداختی هم کاهش پیدا میکند. این همان دلیل اصلی استفاده LIFO در کشورهایی مثل آمریکا است.
چرا روش لایفو در ایران ممنوع است؟
در ایران استفاده از لایفو برای گزارشهای مالی و محاسبه مالیات پذیرفته نمیشود. مهمترین دلایل این ممنوعیت عبارتند از:
- تحریف سود و مالیات: در شرایط تورمی، لایفو باعث میشود سود خالص کمتر از واقع گزارش شود و این موضوع مالیات شرکت را بهطور غیرواقعی کاهش میدهد.
- عدم تطابق با استانداردهای حسابداری ایران و IFRS: استانداردهای بینالمللی حسابداری تنها روش FIFO را میپذیرند.
- کاهش شفافیت مالی: سرمایهگذاران به صورتهای مالی با روش لایفو اعتماد کمتری میکنند.
- پیچیدگی اجرا: ردیابی دقیق آخرین خریدها و نگهداشتن موجودیهای قدیمی در انبار میتواند پرهزینه و دشوار باشد.
فایفو و لایفو در حسابداری
در حسابداری، انتخاب بین LIFO و FIFO مستقیماً بر سه گزارش مهم اثر میگذارد:
- ترازنامه: ارزش موجودی پایان دوره در فایفو اغلب بالاتر است.
- صورت سود و زیان: فایفو در تورم سود ناخالص بالاتری نشان میدهد.
- سود هر سهم (EPS): انتخاب روش میتواند برداشت سرمایهگذاران را از عملکرد شرکت تغییر دهد.
نمونه لایفو و فایفو در سایر علوم
جالب است بدانید که LIFO و FIFO فقط مختص انبارداری یا حسابداری نیستند. در حوزههای دیگر مثل علوم کامپیوتر و برنامهنویسی هم کاربرد دارند:
- در ساختار داده Stack (پشته)، دادهها بر اساس LIFO مدیریت میشوند: آخرین داده واردشده، اولین دادهای است که خارج میشود.
- در صفها (Queue)، دادهها بر اساس FIFO مدیریت میشوند: اولین داده واردشده، اولین دادهای است که پردازش میشود.
مزایا و معایب هر روش در یک نگاه!
| روش | مزایا | معایب |
|---|---|---|
| FIFO | شفافیت بیشتر، مطابقت با جریان واقعی کالا، ارزش بالاتر موجودی | پرداخت مالیات بیشتر در تورم |
| LIFO | کاهش مالیات در تورم، انطباق با اصل تطابق هزینه و درآمد | عدم پذیرش در IFRS، کاهش شفافیت مالی |
جمعبندی
انتخاب بین LIFO و FIFO بهطور کامل روی ساختار مالی، ترازنامه، سود و زیان، و در نهایت مسیر رشد یا توقف کسبوکار اثر میگذارد. این انتخاب نهتنها باید با در نظر گرفتن قوانین و استانداردهای حسابداری انجام شود، بلکه باید با شناخت کامل از شرایط اقتصادی، نوع صنعت و اهداف سازمان همراه باشد.
یادگیری نکاتی فنی مانند: LIFO و FIFO چیست؟ شما را به مدیری مجهز و آگاه تبدیل میکند که میتواند تصمیمهای مالی و عملیاتی را با اطمینان و دقت بیشتری اتخاذ کند. آکادمی چابک، با برگزاری دورههای تخصصی در حوزههای فنی همچون برنامهنویسی، مدیریت کسبوکار و تحلیل داده، بستری فراهم کرده تا نیروهای فنی و مدیریتی با ابزارهای کاربردی روز دنیا آشنا شوند و در مسیر رشد خود سریعتر پیش بروند.
منبع:
دیدگاهتان را بنویسید